Stradanje nad Pridvoračkom jamom: Kako je najbolji prijatelj Trebinjca Steva Miljkovića odveo u smrt

Među trinaest Srba koji su život okončali u noći između 23. i 24.  juna 1941. godine nad Pridvoračkom jamom u Trebinju bio je i tridesetpetogodišnji Stevo Miljković, policajac ondašnje gradske policije.

Do podataka o Stevovom i životu njegove uže rodbine došli smo zahvaljujući Branku Miljkoviću, kome je Stevo bio stric, i Mirjane Mucović, koja je unuka Stevove sestre Jovanke.

Pridvorački mučenik Stevo Miljković rođen je 1906. godine u naselju Zasad u Trebinju, gdje je i živio sa roditeljima, braćom i sestrom. Rana tragična smrt ga je spriječila da zasnuje svoju porodicu i ostavi potomstvo.

Branko Miljković, prisjećajući se pripovijedanja svoga oca Vuka, kaže da je Stevo iz kuće otišao sa svojim najboljim drugom Hakijom Šaranom, koji je takođe radio u policiji, te da se poslije toga nikada više nije vratio. Branko priča da su Hakija i Stevo bili nerazdvojni, ali da on ne zna šta se desilo poslije njihovog posljednjeg zajedničkog izlaska iz kuće.

O motivima ubistva, nije mogao sa sigurnošću da govori, ali se pretpostavlja da su ondašnje ustaše ubijale ljude kojima je jedini grijeh bio to što su bili ugledni trebinjski Srbi. Budući da su Miljkovići slovili za uglednu i bogatu trebinjsku familiju, očigledno da je bilo neminovno uništiti njihove muške glave, pa se Stevo vrlo brzo našao na meti.

Da bi ostavio pisani trag o zločinu nad trinaestoro pridvoračkih mučenika, detaljno je njihov tragični kraj opisao Božidar Čučković, u vaskršnjem broju „Vidoslova“ 1999. godine.

„Poslije ubijanja jednog broja Srba na kućnom pragu, ustaške vlasti su 1. juna 1941. godine izvršile veliko hapšenje Srba. Hapšenje su nastavljana dok sudski i policijski zatvori u Trebinju nisu bili prepuni. Ukupno je u zatvoru bilo oko 120 Srba… Oko ponoći između 23. i 24. juna 1941. godine dođoše agenti sa desetak ustaša, otvoriše vrata na zatvorskoj sobi i narediše ko treba da se spremi. Vezali su ih po dvojicu… Ustaše su zatvorenike stalno tukli i maltretirali. Vozali su ih izlokanom cestom put sela Pridvorci“, piše Čučković.

On objašnjava da su dovedeni Srbi iz autobusa izvođeni redom i da je ubijanje vršeno specijalnim maljem, čiji se šiljak, kako objašnjava, zarivao u zatiljak između glave i početnog kičmenog pršljenja.

„Zatvorenici su ubijani na ulazu u pećinu. Do ulaza prema dnu jame bila je postavljena jedna daska široka oko pola metra, tako da je jedan njen kraj bio postavljen na sami otvor jame, a drugi dio na dno. Svaki leš stavljali bi na kraj daske i odmah zatim leš skliznuo do dna, zato što je nagib bio vrlo strm. Leševe su dolje dočekivale ustaše iz Trebinja i Pridvoraca i slagali ih jedan do drugog, u jednom uglu jame, kao što se slažu cjepanice drva u drvarici“, stoji u Čučkovićevim zapisima.

Nekoliko mjeseci kasnije, zaslugom doktora prava sa Sorbone Novice Kraljevića, u dogovoru sa italijanskim vlastima, 6. oktobra 1941. organizovano je vađenje posmrtnih ostataka ubijenih Srba. Oni su sahranjeni po pravoslavnom obredu, a na dostojanstven način od njih se oprostio Novica Kraljević, koji se, posebno zahvalio italijanskoj vojsci na svesrdnoj pomoći.

Doktor Kraljević je svakoj porodici pokojnika poslao pismeno saopštenje u kome se navodi pod kojim je rednim brojem sahranjen mučenik.

Branko Miljković potvrdio je da su posmrtni ostaci Steva Miljkovića iz zajedničke grobnice iz Podgljivlja prenesene u porodičnu grobnicu u Zasadu. Tih sedamdesetih godina, sjeća se i Branko, koji je tada bio osnovac.

“Ja se sjećam da sam tada, kad smo prenosili kosti vidio na lobanji kako je probijena maljem”, kaže Branko.

Porodično stablo Miljkovića

Stevov otac Šćepo (1866-1944) i majka Cvijeta (1872-1965), koja je bila iz porodice Spanaćević, imali su pet sinova i dvije kćeri.

Sinovi Dušan i Božo i kćer Lepa umrlo su iste godine kada su i rođeni, Dušan 1904, Božo 1908, a Lepa 1911. Sino Jovo je živio svega sedam godina (1914-1921).

Sreću da poživi i zasnuje svoju porodicu imao je Šćepov sin Petar (1910-2001), koji je bio oženjen Veseljkom Krstović (1920-2002). Oni imaju sina Dragana (1962) i kćerku Ljiljanju. Dragan sa suprugom Tatjanom ima sina Petra i kćer Kristinu, koji žive u Americi. Ljiljana (1959) je udata za Dragana Petkovića i imaju kćeri Tijanu i Mariju, koje žive u Australiji.

Šćepova kćer Jovanka (1903-1986) udala se za Filipa Mucovića, sa kojim je izrodila četiri sina, Dobroslav, Milorad, Nedeljko i Rade,  i dvije kćeri, Jelenu i Milojku.

Miloradovi sinovi su Đorđe i Nemanja, Nedeljkova djeca su Dobroslav, Danka, Slaviša, Ivana, Sara i Slavenka. Rade je imao sina Steva i kćer Mirjanu, koji žive u Trebinju.

Milojkina djeca su Ilija, Dragan i Miona.

Šćepo je imao brata Jovana (1864-1930) koji je sa suprugom Sokom (Krstović) imao jednog sina Vuka i pet kćeri: Danicu (Glogovac), Stanu (Vlatković), Savetu (Radovanović), Maru (Tabaković) i Darinku.

Vuko je u braku sa Radojkom Đerić dobio sinove Branka i Jovana, te kćeri Soku i Biljanu.

Podsjećamo da se o zločinu nad pridvoračkim mučenicima više od 70 godina skoro pa ćutalo. “Moja Hercegovina” je pokrenula pitanje neobilježene zajedničke grobnice 13 mučenika u trebinjskom groblju u Podgljivlju, u kojoj još uvijek leže posmrtni ostaci nekih od njih. U feljtonima, koje spremamo za čitaoce “Moje Hercegovine”, donosimo priče o svakom tragično stradalom Srbinu nad Pridvoračkom jamom.

Pročitajte još: