Uoči 26. maja, vladajuće i opozicione stranke u Republici Srpskoj prosto su se nadmetale u najavama odlaska u Beograd na poklonjenje Aleksandru Vučiću, odnosno na skup sa neuvjerljivim motom „Srbija nade“. Međutim, nakon što je famozni miting Srpske napredne stranke i njenih koalicionih partnera održan, većina ranijih entuzijasta iz RS krije svoj prelazak Drine kao zmija noge.
Uz izuzetak predsjednika Srpske i lidera SNSD-a Milorada Dodika, inače skromno pozicioniranog na listi govornika, nisu dobili priliku da prozbore na okupljanju. I ne samo to – nisu uspjeli da uđu ni u kadrove televizijskih kamera kao akteri iz prvih redova publike, što je bilo za očekivati, ako se imaju u vidu tople emocije sa kojima su iščekivali miting. O prestrojavanju u hodu čitave te ekipe, govori i činjenica da su uglavnom odustali od potenciranja vlastitog dolaska na miting u kasnijim objavama na društvenim mrežama.
Malobrojni izuzeci od takvog pravila su živopisni. Predsjednik banjalučkog odbora SNSD-a Vlado Đajić prezentovao je fotografije na kojima euforično pozira sa Anđelkom Vučićem, ocem predsjednika Srbije. Ipak, znatno pikantniji detalj na tim snimcima jeste saznanje da se na beogradskim ulicama pojavio sa Lukom Petrovićem, generalnim sekretarom njegove stranke, koji već izvjesno vrijeme slovi za Đajićevog glavnog rivala u unutarpartijskim komešanjima. Međutim, konačno su pronašli osobu sa kapacitetom da ih izmiri, a ne zove se Milorad Dodik.
Predsjednik Socijalističke partije Srpske Goran Selak nije imao problem da vizuelno zabilježi druženje sa sopstvenim patronom, direktorom BIA i osnivačem Pokreta socijalista Aleksandrom Vulinom. Ali, jeste bio relativno neuspješan u potrazi za drugim visokopozicioniranim adutima vladajuće koalicije u Srbiji, pa je maksimum do kojeg je stigao bio Goran Vesić, aktuelni ministar građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, te donedavni izrazito nepopularni zamjenik gradonačelnika Beograda.
Ljubim ruke
Što se tiče opozicionih struktura, u njihovom ćutanju može se registrovati za nijansu veći nivo nelagode nego kada je riječ o vladajućem bloku iz RS. Ipak, jedna fotografija je više nego dovoljna, budući da je poslanik Narodnog fronta, donedavni SDS-ovac Aleksandar Trninić, bar na par trenutaka, uspio da se ugnijezdi u društvu folk pjevačice Jelene Karleuše, ranije perjanice LDP-a Čede Jovanovića, a sadašnje agitatorke za Aleksandra Vučića. Trninićev prodor u redove „džet seta“ u matici predstavlja sasvim primjeren finiš višednevnih priprema u opoziciji u RS za miting „Srbija nade“. Ta slika emituje znatno više poruka od svih neizgovorenih Borenovićevih i Miličevićevih riječi nakon mitinga.
Posebno nevesela priča je muk koji stiže sa adresa Jelene Trivić i Draška Stanivukovića, posvađanih zbog „simbioze“, ali i dalje saglasnih u odanosti Aleksandru Vučiću. U toj relaciji, od njihove ideje da će im odnos „ljubim ruke“ donijeti nekakvu političku korist, jedino je mizernija činjenica da ovakvu „disciplinu kičme“ upražnjavaju samo kada je lider SNS-a čvrsto u sedlu. Ali, čim pokaže znakove nesigurnosti, ni traga, ni glasa od banjalučkih „obožavalaca“.
Nije na odmet podsjetiti na bizarna zapažanja opozicionara u RS u danima uoči beogradskog skupa. Predsjednik PDP-a Branislav Borenović saopštio je tada da će „određeni broj njihovih članova i simpatizera sa rukovodstvom stranke prisustvovati skupu u petak“.
“Mi ovdje prema predsjedniku Vučiću i zvaničnoj politici Srbije imamo posebnu zahvalnost i želju da podržimo Srbiju da nastavi putem ekonomskog rasta, stabilnosti i prosperiteta u vremenima veoma složenih geopolitičkih i regionalnih izazova”, bio je neumoran Borenović.
I v. d. predsjednika SDS-a Milan Miličević nedvosmisleno je potvrdio da će pristalice ove stranke 26. maja biti u Beogradu. Ipak, donekle je bio uzdržaniji od kolege iz PDP-a, jer nije htio da kaže da li će se lično pojaviti u Beogradu, uz obrazloženje da mu je „degutantno utrkivanje političara u dodvoravanju bilo kome“. Ipak, nije odolio da skromnim prilogom uzme učešće u toj kategoriji.
“Smatram da Vučić vodi veoma odgovornu politiku i prema RS i BiH, on to uvijek u svakom istupu naglasi – u skladu sa Dejtonskim sporazumom. Srbija otkad je Aleksandar Vučić na čelu ima ekonomski procvat, mnogo novih radnih mjesta, mnogo urađenih infrastrukturnih projekata, kilometara autoputa, ne može se ne naglasiti da je to pravi način vođenja jedne države”, naveo je Miličević, ne štedeći komplimente.
Megalomanija bez pokrića
Gotovo jedina distanca na političkoj sceni RS od poltronskih gestova spram Vučića stigla je od Nebojše Vukanovića.
“Lista ‘Za pravdu i red’ ostaje dosljedna i principijelna i neće se miješati u izbore, politička dešavanja u Srbiji, smatrajući da su međusobna mješanja i podrške vlasti nekorektna, jer narod u Srpskoj i Srbiji treba da odluči ko će biti vlast bez miješanja, tutora i nametanja sa strane. Ne idemo na skup opozicije, niti podrške Vučiću. Ni ranije nismo prihvatili ničiji poziv i smatramo da je to najkorektnije”, unaprijed je dao do znanja Vukanović.
Kada se podvuče crta ispod opozicionog određenja prema posljednjem mitingu vlasti u Srbiji, jasno je da su „idolatrijski“ raspoloženi predstavnici prve grupacije ustuknuli nakon skupa iz najpovršnijih mogućih razloga. Naime, sedmicama je Vučić, uz asistenciju snishodljivog okruženja, najavljivao da će se desiti „najveće okupljanje ikad“ u srpskoj istoriji.
U samoj završnici priprema, neformalno su se pojavile i konkretne cifre, pa se ispostavilo da vrh SNS-a planira da u Beograd 26. maja dovede 3.572 autobusa sa 169.000 ljudi. Ako se tome dodaju Beograđani spremni da participiraju u čitavoj priči, jasno je da njihove projekcije nisu prelazile 250.000 osoba. To je još uvijek daleko od nekakvog uspjeha u patološkoj jurnjavi za statističkim rekordima, ako se ima u vidu, recimo, brojnost mase koja je 1989. slušala govor Slobodana Miloševića na Gazimestanu.
Na kraju se ispostavilo da se na mitingu pojavilo, okvirno, tek nešto više od 50.000 učesnika. Dijelom, to je posljedica kiše tokom većeg dijela dana, ali i Vučićeve megalomanije bez pokrića, kao i precjenjivanja „efikasnosti“ famozne naprednjačke mašine za vrbovanje, a zašto ne reći – i ucjenjivanje građana da se pojave na skupovima koji SNS-u služe za „pokazivanje mišića“.
Međutim, u koordinatama zdravog razuma, to uopšte bi trebalo da bude prioritetna dimenzija kompletne situacije. Svaki neostrašćeni posmatrač ne može se oteti utisku da je Srbija trenutno veoma podijeljena zemlja – sa sličnim brojem okupljenih i na skupu vlasti i na četvrtom okupljanju njenih protivnika, održanom dan kasnije, ako se već insistira na tim deplasiranim komparacijama.
U rastućim tenzijama, opozicionari griješe, moguće i svjesno, kada dvije nedavne tragedije, na Vračaru i kod Mladenovca, označavaju kao posljedicu nefunkcionalnosti sistema i traže odgovornost vladajuće garniture. Naravno, nema ni govora o tome da je osovina SNS – SPS u Srbiji oličenje društvene odgovornosti, ali, u konkretnom slučaju masovnih ubistava teško da postoji vlast u svijetu koja bi mogla da preduprijedi takve zločine, osmišljene u glavama poremećenih individua, bez partnera u krvavom pohodu.
Opet, s druge strane, vlast u Srbiji je do te mjere slijepa za raspoloženje značajnog dijela vlastitog naroda da sve posmatra kroz stupidnu „takmičarsku“ prizmu. U takvoj vizuri, limitirani „glasnogovornici“ SNS-a, uključujući i dezorijentisanog dosadašnjeg prvog čovjeka te stranke, na nezadovoljstvo koje kulja beogradskim ulicama i trgovima jedino primjenjuju šablon posljednjih izbornih rezultata. A oni pokazuju da podrška tzv. lijevoj, građanskoj opoziciji u Srbiji ne prelazi 20 odsto.
Međutim, fenomen aktuelne ljutnje znatno je širi od političke etikete koja prati organizatore protestnih šetnji, iz stranaka kao što su SSP Dragana Đilasa, DS Zorana Lutovca, NS Vuka Jeremića, Ekološki ustanak Aleksandra Jovanovića Ćute ili „Ne davimo Beograd“. Nema sumnje da je solidan dio te mase sklon i desnim opozicionarima, poput Miloša Jovanovića, Boška Obradovića ili Milice Đurđević, a ne treba isključiti ni kolebanja u naprednjačkom biračkom tijelu, bar u onom segmentu sa minimumom naslućivanja da je ipak „nešto trulo u državi Danskoj“.
Transfer blama
U svemu tome, pojavljuju se vodeći političari vlasti i opozicije u RS, sa tek jednim izuzetkom, spremni da nemilice podilaze Vučiću, te da, u nastupu nevjerovatnog sljepila, stavljaju znak jednakosti između njega i Srbije. Vučić će, svakako, biti i proći, a Srbija će ostati. Ukoliko od nje ostane kamen na kamenu, u naletu svih egzibicija koje u SNSD-u, ali i u SDS-u, PDP-u i NF-u, smatraju Vučićevim „državničkim“ stilom.
Bez obzira na to što navodni „ekonomski rast“ mnogo više liči na eksploziju korupcije, a „odbrana“ Kosova doživljava mučno finale, sa albanskim zastavama na zgradama tri sjeverne opštine, baš na dan grotesknog mitinga „Srbija nade“.
Sve su to razlozi zbog kojih će dugo potrajati „transfer blama“ u mislima i emocijama značajnog broja ljudi u Srpskoj bez mogućnosti da sunarodnicima u Srbiji javno objasne da svi ti Dodici, Selaci, Miličevići, Borenovići i Trivićeve, ma koliko dobili glasova s ove strane Drine zbog unutrašnjih pitanja, nemaju njihovu podršku da bezočno arbitriraju u internim sporenjima u matici. Baš kao što sličan nivo gnušanja izaziva ovdašnje prizivanje istog takvog sufliranja u obrnutom smjeru, iz Beograda ka prostoru između Novog Grada i Trebinja.
Ma koliko najveći dio stanovnika Srpske i Srbije ne skrivao međusobnu naklonost, nije lako ne podleći zloj krvi koju izazivaju stupidni gestovi stranačkih lidera, prije svega iz RS, ornih da pozicioniranjem uz Vučićeve skute ostave prekodrinske Srbe u nebranom grožđu kada se, jednom, okrene političko „kolo sreće“ u Beogradu.
Paradoksalno je da se čak i Vukanović, iako skoro jedini ima trezven odnos prema mitinzima u Srbiji, drugim gestovima trudi da poništi eventualni rast podrške u RS, kakav bi mu sledovao zbog ovakvog stava. Gotovo u isto vrijeme, on podnosi apelaciju za ocjenu ustavnosti izbora Nenada Stevandića za predsjednika NSRS, jer se „dosjetio“ da ga navodno može smjeniti tako što će ga proglasiti suvišnim, trećim vršiocem jedne od šest glavnih dužnosti u RS, a Srbima, prema tumačenju predvodnika Liste za pravdu i red, pripadaju tek dvije takve funkcije. Naravno, od pravosudne eliminacije Vukanovićevog rivala iz parlamenta Srpske neće biti ništa, ali će biti ozbiljnih frustracija potencijalnih Nebojšinih birača.
Isti efekat imaju i njegove stalne jadikovke zbog odluke SDP-a da koalira na nivou BiH sa SNSD-om, a ne sa opozicijom iz RS, mada su Nermin Nikšić i Vojin Mijatović tim gestom u suštini – naravno, neplanirano – učinili uslugu Vukanoviću, Borenoviću i Miličeviću, uskraćujući im priliku da četiri godine budu idealna meta sa Dodikove tlapnje o crvenim „patriotama“ u Banjaluci i „srpskim izrodima“ iz drugog bloka u Sarajevu.
Magična formula
U svakom slučaju, Republika Srpska je, nakon Vučićevog mitinga, zrela da transformiše sopstveni sistem po uzoru na Švajcarsku. Ne, nije riječ o bilo kakvim zahvatima koji bi omogućili sličan životni standard stanovnika. Radi se o jednostavnom, nimalo zahtjevnom poduhvatu. Naime, Švajcarci su do kraja pedesetih godina 20. vijeka bili suočeni sa nestabilnim koalicijama i čestim smjenama izvršne vlasti, a onda su usaglasili model nazvan „magična formula“.
Rješenje je podrazumijevalo saveznu vladu sa sedam resora, uvijek sastavljenu od četiri prvoplasirane stranke na izborima, pri čemu tri dobijaju po dva ministra, dok jedan pripada najslabijoj opciji u tom nizu. Naravno, ovakav koncept je stvorio vlade čvrste kao granit, ali je i potpuno umrtvio bilo kakve ideološke razlike. U značajnoj mjeri je obesmislio i same izbore, svodeći ih na puku matematiku i nadmetanje za plasman u vodeći kvartet. Ipak, Švajcarska je razvila pristojnu alternativu takvoj „pacifikaciji“, i to u vidu brojnih referenduma o važnim društvenim pitanjima. Ko god skupi dovoljan broj potpisa, može da izdejstvuje izjašnjavanje građana o određenoj inicijativi.
To bi bilo ljekovito za RS, kada već ima političku scenu gotovo stoprocentno fasciniranu Vučićem. Sve bi se odvijalo glatko, pošto bi nakon izbora, po definiciji, u vladu ušle četiri prvoplasirane grupacije. Naravno, pošto su sve odreda provučićevske, ne bi bilo ni povoda za surevnjivost među njima. „Kratke spojeve“ mogli bi da izazovu tek referendumi, poput hipotetičke vanstranačke inicijative da se političkim akterima iz Srpske zabrani javno miješanje u partijske odnose u Srbiji, posebno u doba predizbornih kampanja. Potencijalni uspjeh ovog modela donekle bi udario na slobodu govora – mada daleko manje od aktuelne kriminalizacije klevete – ali bi ostavio nedirnutu slobodu mišljenja. Privatne simpatije i antipatije u RS, usmjerene prema akterima u Srbiji, naravno, niko ne bi ugrozio.
Ipak, Srpska će se načekati takvih konstruktivnih promjena. Jer, odnos većine stranačkih lidera prema Srbiji obilježen je matricom sličnom navikama brojnih običnih smrtnika u RS, kada razgovaraju o svojim političkim favoritima na republičkom nivou ili o vedetama ovdašnjeg „pluralizma“ koje ih iritiraju. Naime, nerijetko se desi da su inače dobronamjerni i bistri ljudi, iz opština i gradova udaljenih od banjalučkih ili bilo kojih drugih kabineta gdje se donose odluke sa kakvom-takvom težinom, skloni nerealnom uvjerenju da je baš njihova sredina u apsolutnom fokusu takvih figura. Najčešće Dodika, a ponekad i Viškovića, Stevandića, Cvijanovićeve, Stanivukovića, Trivićeve, Borenovića, Miličevića… Dirljivo je slušati plemenite osobe kada se zaluđuju idejom da Milorad ili njegovi imitatori počinju svaki dan tako što raspredaju sa saradnicima o najsitnijim detaljima poslovnih ili društvenih problema u uveliko zaboravljenim i devastiranim manjim mjestima.
Farsa i tragedija
Međutim, takav efekat sigurno nemaju govori ovovremenih srpskih „vladara“ na posljednjem mitingu koji se, ironijom sudbine, nije održao u Beogadu na vodi, već, prije bi se moglo reći, u „Beogradu u vodi“. Koga je moglo da potrese Vučićevo izlaganje, iako ga je najavljivao sedmicama unaprijed kao bog zna kakvu „revoluciju“, nakon koje ništa više neće biti isto? Na kraju, sve se svelo na to da je, osim standardne porcije uvreda za neistomišljenike, tek saopštio da više, formalno, neće biti prvi čovjek SNS-a. Koga su mogle da uzdrmaju Dodikove priče o „britanskim satrapima koji uzimaju Kosovo“, ako pri tome čak ni pogledom nije okrznuo najuticajniju osobu pored sebe na bini? Jer, „crveni mundiri“ ne bi ništa mogli da olako otmu, kada na srpskoj strani ne bi bilo onog ko im to perfidno daje.
Izolovani momenat Vučićevog mitinga koji ne zaslužuje brzi zaborav bio je trenutak kada je Lazar Ristovski skliznuo u morbidno pominjanje srpsko-srpskih obračuna. Ipak, olakšavajuća okolnost je da je on glumac, a takve treba prihvatiti sa rezervom, čak i kada uvjerljivo prizivaju krv.
Iako je Ristovski bio jedini predstavnik svoje profesije na sceni te večeri, i naturščici iz reda političara, sa naglaskom na dvojicu najpoznatijih, pokazali su zavidan talenat. U izobilju neautentičnosti, kao suprotan primjer ipak se izdvojila grupa pokislih i tužnih ljudi u publici, sa transparentom „Bosansko Grahovo“. Baš kao što su Vučić i Dodik konstantno zajedno u prelomnim situacijama, tako uz farsu navodnih veličina uvijek uporedo korača i tragedija anonimnih ljudi, nepravedno nazvanih malim.
