Pojam „Druga Srbija“ vezuje se za osnivanje Beogradskog kruga januara 1992. godine koji je okupio protivnike rata i režima tadašnjeg predsjednika pomenute zamlje, Slobodana Miloševića. U periodu od aprila do juna 1992. godine održano je deset javnih tribina koje je organizovao Beogradski krug na kojima se govorilo o viziji moderne, evropske, demokratske Srbije koja osuđuje poteze tadašnjeg režima. Te debate su iste godine objavljene u zborniku „Druga Srbija“ i tako je nastao istoimeni naziv.
Među osnivačima Druge Srbije bio je i pisac Filip David koji smatra da je ovaj termin izgubio prvobitno značenje. Druga Srbija, kazao je on, nije bila nikakva politička partija. To je bila grupa ljudi koji su „u vrijeme razaranja gradova, etničkog čišćenja i zločina željeli jasno i glasno da kažu da pripadaju toj nego drugačijoj Srbiji“.
„Druga Srbija nije nikakav poseban program. To je Srbija koja se ne miri sa zločinima kako je tačno rekao Rade Konstantinović. Ništa više. Samo to. Dakle, Drugačija Srbija. Ne volim izraz Druga Srbija. I dok god bude postojao jedan jedini građanin Srbije koji se ne miri sa zločinima Drugačija Srbija će postojati“, rekao je nedavno David.
„Druga Srbija“ je u međuvremenu dobila drugo i drugačije značenje i gotovo da ne postoje dva politička analitičara koji će na isti način definisati ovaj pojam. Ipak, taj termin je ušao duboko u „kolektivno nesvjesno“ javnog prostora da se s pravom postavlja pitanje: ako postoji „Druga Srbija“, da li postoji „Druga Republika Srpska“?
Redovni profesor Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Banjoj Luci Aleksandar Savanović kaže za MojuHercegovinu da je termin „Druga Srbija“ suštinski simbol za pokret nastao u Beogradu početkom devedesetih kao opozitan Miloševićevom režimu.
„To je ime za jednu Srbiju koja bi bila drugačija od autoritarnog, nacionalističkog, agresivnog, antievropskog režima koji je tada uspostavljen. Takođe to je reakcija i na antikulturu nastalu pod pokroviteljstvom tog režima, koja je slavila zločince kao heroje, pjevaljke kao umjetnice i uopšte promovisala najniži šund i kič kao mjerodavan nacionalni izraz. Nažalost, vidimo da je ta opcija duboko u defanzivi danas u samoj Srbiji“, istakao je Savanović.
Vladajući SNS/SPS režim je, dodaje on, politički nastavak Miloševićevske autokratije – i personalno (Vučić, Dačić), ali i ideološki. Jednako tako i kulturno: danas je u Srbiji dominantna prava pravcata antikultura koju promovišu mediji poput PINK, Happy TV, Informera i „likovi“ poput Jovane Jeremić.
„U Republici Srpskoj klima za uspostavu takvog pokreta je još manje povoljna iz više razloga. Na primjer, mi ovdje nemamo metropolu kakva je Beograd. Unatoč svim naporima nazadnih snaga da se Beograd pretvori u nekakvu istočnjačku mahalu, to ipak ostaje evropski velegrad sa svim markerima: od jakog i nezavisnog univerziteta, nezavisnih medija, kulturne elite, osvještenog građanstva“, rekao je Savanović.
S druge strane, navodi on, Banja Luka nema te kapacitete i u suštini je uvijek ostala na nivou provincije, bez prave nezavisne kulturne i intelektualne elite koja bi mogla da se postavi nezavisno od vladajućeg režima.
„Drugi važan razlog za nepostojanje ‘Druge Republike Srpske’ je objektivno izložena pozicija Srpske koja je u stalnom latentnom sukobu sa političkim Sarajevom i stranim faktorima, što izrazito pogoduje režimu da održava atmosferu jednoumlja i nacionalne homogenizacije. Ovdje je neuporedivo lakše svaku nesaglasnost proglasiti nacionalnom izdajom, što na efektivan način blokira glasove otpora režimu“, smatra Savanović.
Komunikolog Mladen Bubonjić kaže za naš portal da se termin „Druga Srbija“ uglavnom koristi u kontekstu političkih i društvenih analiza kako bi označio dio srpske javnosti koji se distancira od dominantnih političkih i nacionalističkih stavova.
„Ovaj izraz često se koristi za opisivanje ljudi, organizacija i medija koji se zalažu za demokratske vrijednosti, ljudska prava i liberalne ideje, a često su kritični prema vladajućoj političkoj strukturi. S druge strane, ‘Druga Republika Srpska’ kao termin nije široko poznata ili korišćena fraza u javnom diskursu“, kazao je Bubonjić.
Pitanja koja se tiču političkog sistema Republike Srpske i društvenog uređenja obično se odnose na sam entitet, a ne na određenu ideološku kategoriju unutar njega. Moguće je, dodaje Bubonjić, da bi neko mogao stvoriti analogiju sličnu terminu „Druga Srbija“ u kontekstu Republike Srpske, ali to zavisi od lokalnih političkih i društvenih dinamika.
„U svakom slučaju, upotreba termina zavisi od toga kako se određeni društveni pokreti ili politički akteri definišu i kako se oblikuju javni diskursi. Ukoliko bi postojao termin ‘Druga Republika Srpska’, on bi se možda odnosio na dio populacije unutar Republike Srpske koji se ističe kao alternativa dominantnom političkom i društvenom stavu“, istakao je Bubonjić.
Ovaj termin bi, smatra on, mogao označavati ljude, organizacije ili političke struje koje se zalažu za progresivne, inkluzivne i demokratske vrijednosti u okviru Republike Srpske. „Druga Republika Srpska“ bi mogla predstavljati platformu koja promoviše dijalog, toleranciju, ljudska prava i saradnju unutar raznolike populacije entiteta.
„Ova ‘Druga Republika Srpska’ mogla bi se distancirati od nacionalizma, sukoba i autoritarnih tendencija koje su možda povezane s dominantnim političkim tokovima u datom trenutku. Međutim, važno je napomenuti da ovo suštinski ostaje imaginarni koncept, a stvarnost može biti daleko kompleksnija. Političke i društvene realnosti se stalno mijenjaju, a stvaranje takvog termina zavisi od specifičnih okolnosti i potreba društva u konkretnom trenutku“, rekao je Bubonjić.
Za pravnika i savjetnika predsjednika Republike Srpske Ognjena Tadića „Druga Republika Srpska“ ne postoji zato što de facto ne postoji ni tzv. „Druga Srbija“. Na ovoj planeti sada je, tvrdi on, stanje takvo da svaki čovjek koji iole konstatuje da politika postoji jeste nacionalista.
„Samo su neki nacionalisti svog naroda, a ostali američki nacionalisti bez obzira na to u kojem narodu su ponikli. ‘Druga Srbija’ je eufemizam za američke nacionaliste u Srbiji i samim tim nije ‘Druga Srbija’, nego neka nenumerisana Amerika, oni se nadaju 51. U Republici Srpskoj nema dovoljnog broja američkih nacionalista koji bi bili kadri da se snažno pozicioniraju. Ako bi ‘Druga Republika Srpska’ postojala, ona bi se zasnivala na otklonu od interesa i vrijednosti svog naroda, te na služenju američkom ambasadoru i poistovjećivanju sa američkim vrijednostima“, kazao je Tadić za MojuHercegovinu.
