Blokade fakulteta i protesti na kojima se traži odgovornost za smrt 15 osoba u Novom Sadu obilježili su posljednjih mjesec dana u regionu. Studentske proteste podržali su, između ostalog, svi fakulteti Univerziteta u Beogradu. Ipak, i dalje nije jasno da li beogradska Bogoslovija i Srpska pravoslavna crkva podržavaju studente ili daju prećutnu podršku naprednjačkom režimu Aleksandra Vučića.
Od 1. novembra, kada se obrušila nadstrešnica na Železničkoj stanici u Novom Sadu, u gradovima širom Srbije održavaju se petnaestominutne blokade saobraćajnica u tišini. Po minut ćutanja za svakog stradalog u toj tragediji. U više navrata su grupe huligana verbalno i fizički napadale okupljene, što je bio jedan od povoda za studentske blokade fakulteta kojima se traži njihovo procesuiranje.
Međutim, patrijarh Porfirije je u svom govoru nakon liturgije u Sabornoj crkvi u Beogradu rekao da se SPC ne stavlja ni na jednu stranu u društvu.
“Crkva je saborna, što znači da vodi brigu o celini naroda, o svima, zato se nikada Crkva ne poistovećuje, ne može se poistovetiti samo sa jednim delom. Ona ne pravi razlike, nema selekcije i ako nije tako, onda to nije Crkva”, rekao je, između ostalog, poglavar SPC.
Protest studenata Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta (PBF) u Beogradu odvijao se u tri faze. Prvobitno su stupili u blokadu 13. decembra, ali je nakon nekoliko dana objavljeno saopštenje da su studenti ovog fakulteta prekinuli obustavu nastave. Međutim, grupa studenata PBF, koji je dio Beogradskog univerziteta, saopštio je da su akademci te visokoškolske ustanove od 20. decembra ponovo stupili u blokade.
Studenti PBF-a koji učestvuju u blokadama nisu kao pojedinci istupali u medijima do sada. Mediji u Srbiji su potom objavili nezvaničnu informaciju da je privremeni prekid blokade bio posljedica prijetnje Uprave Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta studentima da će izgubiti blagoslov ukoliko nastave sa protestom. Naime, jedan od neophodnih uslova za studiranje i zaposlenje na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu je i blagoslov poglavara Srpske pravoslavne crkve (SPC). Taj blagoslov SPC može da povuče po svojoj procjeni.
I dok patrijarh Porfirije uporno i odlučno ćuti, veliki je broj onih koji se sjećaju 1996. godine i podrške koju je tadašnji poglavar SPC-a Pavle uputio studentima.
Novinar Aleksandar Stojanović, koji godinama piše o SPC-u, za MojuHercegovinu kaže da su vremena naprosto drugačija.
“Tada je rušen jedan komunistički režim i protesti su trajali godinama. Njih su intezivno podržavali, pa čak i na protestima govorili i vladike Amfilohije i Atanasije. Važno je reći, a to se često zaboravlja ili svjesno izostavlja, da je svetopočivši patrijarh Pavle prvo bio izviždan. I to samo zato što je iz brige za studente, da će ih Miloševićeva policija tući na ulicama, pozvao da se raziđu. Tek kad je objašnjeno da je patrijarh bio obmanut, studenti su ga dočekali aplauzom”, podsjeća Stojanović.
Patrijarh Pavle tada, dodaje on, nije vodio proteste, nego svetosavsku litiju kojoj su se studenti pridružili. Tih godina kada je patrijarh Pavle bio nastojatelj Crkve, postojali su i normalni opozicioni lideri koji su shvatali značaj Srpske pravoslavne crkve.
“Dobar dio današnjih opozicionih lidera ne mogu da podnesu Srpsku pravoslavnu crkvu. I to nema veze sa ličnošću patrijarha, jer oni i patrijarha Pavla smatraju ratnim zločincem. Ipak, Crkva je stav zauzela. To što se on ne sviđa nekome ili što neko očekuje da on bude radikalniji, to je drugi par opanaka. Ona je rekla kako traži da vinovnici treba da odgovaraju pred zakonom, te je istakla da se moli za jedinstvo naroda i da se ne produbljuju podjele. Može nam se taj pristup sviđati ili ne, ali šta očekivati od Crkve – da pozove na podjele i sukobe”, rekao je Stojanović.
Odgovornost Crkve za srpski narod je, dodaje on, velika, možda ključna i ona se ne može voditi onim čim se vodi rulja. Crkva mora biti mudrija i mora razmišljati dugoročno. I ovo nije prvi put, dodaje naš sagovornik, da se postupci Crkve ne sviđaju vjernicima, ali najčešće uzrok za to je nerazumijevanje.
“Kasnije svi shvate da su samo čuvali narod. Ono što jeste sporno to je što su patrijarh, ali i pojedine vladike, dozvolile da im vlast upravlja kanalima komunikacije. Moramo reći da je tu previše ljudi koji su bliski službama i koji se ponašaju kao njihovi preci od 1945. godine na ovamo. Vlast želi, i za sada uspijeva, da Crkvu drži u okovima i strogo kontrolisanu. Ali to nikad ne potraje dugo. Takođe, sporna je i centralizacija moći koja nije uvedena za vrijeme ovog patrijarha, nego je vezana za ličnost jednog drugog vladike. Ne može se dozvoliti da bilo ko, pa makar i patrijarh, odlučuje o svemu. Crkva nije partija, ona ne funkcioniše tako. I ne bi trebalo da se dešava da se objave na društvenim mrežama pojave, pa obrišu, a onda da se priča o hakovanju profila”, rekao je Stojanović.
Bogoslovski fakultet je, tvrdi Stojanović, podržao proteste i stao uz studente. Bilo je mnogo lažnih informacija oko pritisaka i prijetnji na Bogoslovskom fakultetu. I sve one za cilj imaju da crkvu prikažu kao mračno mjesto u kojem vlada jednoumlje i strahovlada, što je potpuno netačno.
“A pritom imate i atmosferu u kojoj se svako ko ne misli kao određena grupacija linčuje do srži. Tako je profesor Čedomir Antić razapet zbog svog stava o protestima, iako on nije jedan od onih koji se može podvesti pod Vučićeve ljude. Imate jednu toksičnu atmosferu. Tačno je da je nju godinama stvarao režim Aleksandra Vučića, ali opasno je da se uđe u atmosferu linča i od strane onih koji se bore protiv Vučića. Crkva zato ima odgovornost da tu atmosferu umiri, pa često djeluje da ne podržava studente”, kazao je Stojanović.
Istoričar Vuk Bačanović kaže da je patrijarh Pavle bio daleko više u pravu kada je 1996. godine stao uz studente u odnosu na tišinu koja sada odjekuje iz Porfirijevog kabineta.
“Patrijarh Pavle je suštinski bio bezazleni monah čiju su dobrotu i naivnost često bezočno iskorišćavala sveštena lica, prevashodno dio episkopata povezan sa političkim i obavještajnim krugovima. Pavle je unatoč tome imao dovoljno mudrosti i hrabrosti da prozre takve manipulatore i postupi u skladu, ne samo sa sevanđeoskim principima, svojom savješću, već i sa najsvjetlijim tradicijama Srpske crkve kao narodne i u skladu s tim nepodložne različitim diktatorima, bili oni inostrani ili domaći”, kazao je Bačanović.
Srpska pravoslavna crkva je, dodaje on, obavezna da zauzme stav u ovakvim trenucima. U situacijama poput ove i s obzirom na karakter postojećeg režima u Srbiji, ne može se i ne smije se biti mlak, pogotovo to ne može biti episkopat koji je dužan da bude glasan protiv svakog oblika nepravde, a ne da se pretvori u odbor za podršku sve i jednom obliku nepravde vezanom za vladajući tron.
“Bogoslovski fakulteta je danas uz studente, a sutra nije. To se dešava zbog toga što se kukavičluk patrijarha i režimu pokornih episkopa pretvara u burlesku. Slabi, prestrašeni i/ili ucjenjeni, oni naprosto ne znaju šta da rade i na taj način bivaju više nego transparentni u demonstraciji onoga što zaista jesu”, istakao je Bačanović.
