U velikoj policijskoj akciji koja je obuhvatila policije iz 26 država Evrope, među kojima i BiH, uhapšeno je gotovo 800 osoba zbog organizovanog kriminala koji je uključivao najteža kršenja ljudskih prava, poput trgovine ljudima, seksualne eksploatacije i krijumčarenje migranata.
Prema tek objavljenom izvještaju EMPACT-a (The European Multidisciplinary Platform Against Criminal Threats) čiji je koordinacioni centar postavljen u Sarajevu, akcija je trajala tokom ove godine, a u nju je bilo uključena čak 31.000 policajaca koji su sproveli 316 istraga i uhapsili čak 796 pojedinaca. Pretresli su čak 152.000 vozila, 1.180 objekata, ispitali preko 516.000 osoba, pregledali gotovo 5.000 pošiljki.
“Obim ove operacije bio je dizajniran da bude što širi. Provjere i pretrage obuhvatale su kako fizički, tako i online svijet, uključujući web, “darkweb” i društvene mreže. Značajno je da su ove “cyber patrole” uključivale ne samo organe za sprovođenje zakona, već i tužioce iz različitih jurisdikcija, što je dodalo značajnu vrijednost njihovoj operativnoj efikasnosti”, saopšteno je iz EMPACT-a.
U ovoj akciji u BiH je prošlog mjeseca uhapšeno šest osoba i to G. Š. iz Čelinca, S. S. iz Kotor Varoša, M. Č. iz Doboja, G. B. iz Dervente, K. E. iz Prijedora i M. M. iz Gradiške, zbog postojanja osnova sumnje da su izvršila krivično djelo iskorištavanje djece za pornografiju. Oni su osumnjičeni da su putem društvenih mreža, kao i u grupama za komunikaciju, objavljivali i razmjenjivali materijal seksualnog zlostavljanja i iskorištavanja djece. Takođe, osumnjičeno su da su stupali u kontakt sa djecom, te im slali i navodili ih da sačinjavaju pornografski materijal. Policija je tada u pretresima pronašla i zaplijenila mobilne telefone, laptope, USB stikove, memorijske kartice, SIM kartice i druge uređaje za čuvanje digitalnih podataka.
Informacije koje su dovele do otkrivanja izvršilaca i realizacije akcije, dostavio je Nacionalni centar za nestalu i eksploatisanu djecu (NCMEC).
Zemlje i agencije partneri takođe su angažovale specifične stručnjake, sa posebnim jedinicama za otkrivanje, jedinice sa psima, stručnjake za metode skrivanja i prevare putem dokumenata koji su podržali opsežnu fizičku i virtuelnu operaciju. Projekat EU4FAST podržao je uspostavljanje koordinacionog centra i učešće zemalja zapadnog Balkana, Moldavije, Ukrajine, Turske, te i odabranih zemalja članica EU, kao i INTERPOL-a tokom operativne faze. Ovu akciju je podržao i Europol slanjem stručnjaka sa mobilnim kancelarijama koji su mogli da provjeravaju nove informacije u odnosu na baze podataka agencije.
Inače, u akciji su učestvovale Austrija, Bugarska, Hrvatska, Francuska, Nemačka, Grčka, Mađarska, Italija, Holandija, Poljska, Portugalija, Rumunija, Slovenija, Slovačka, Španija, Švedska, a sa zapadnog Balkana tu su bile Albanija, Bosna i Hercegovina, Kosovo*, Moldavija, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Srbija, Turska i Ukrajina.
Koordinatorka Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala za Bosnu i Hercegovinu Anesa Agović kaže da je ovako velika akcija koja je dio BiH očekivana, posebno kada se ima u vidu da je BiH prema indeksu organizovanog kriminala u samom vrhu u Evropi.
“Prema Globalnom indeksu organizovanog kriminala koji objavljuje Globalna inicijativa (GI-TOC), Bosna i Hercegovina zauzima osmo mjesto u Evropi. U izvještaju za BiH, navodi se da je izvor, odredište i tranzitna zemlja za trgovinu ljudima, posebno radi seksualne eksploatacije i prisilnog rada. Posebno muškarci iz BiH, često su žrtve prisilnog rada u građevinskom sektoru na Balkanu i u drugim evropskim zemljama, dok su žene i djevojke iz BiH žrtve seksualne eksploatacije unutar zemlje”, objašnjava Agović.
Pored toga, kaže ona, u BiH se eksploatišu i žrtve iz Afganistana, Kube, Gambije, Libije, Srbije, Šri Lanke i susjednih balkanskih zemalja. Posebna pažnja trebalo bi da se posveti seksualnoj eksploataciji djece u onlajn prostoru, kaže Agović, ali ne vidimo da se naše institucije time nešto posebno bave, pogotovo ne preventivno.
“Trgovina djecom ostaje ozbiljan problem, pri čemu su romska djeca i druga djeca primorana na prosjačenje, seksualnu eksploataciju i prisilne brakove radi kućnog ropstva. Posljednje akcije Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske pokazuju da raste seksualna eksploatacija maloljetnika u onlajn prostoru”, kaže Agović.
Nedavno istraživanje ove organizacije pokazalo je i to da krijumčarenje ljudi, trgovina ljudima i seksualna eksploatacija predstavljaju i dalje veliki problem, pošto se BiH nalazi na balkanskoj ruti za migrante koji dolaze sa Bliskog istoka i Afrike preko zapadnog Balkana na putu ka EU.
“Kao tranzitna zemlja za krijumčarenje ljudi, hiljade osoba našle su se zarobljene u zemlji zbog relativno jake granične kontrole susjednih država kao što je Hrvatska. U poslednjih nekoliko godina, došlo je do povećanja broja ilegalnih migranata u zemlji, pri čemu većina krijumčarenih osoba potiče iz Avganistana, Turske, Burundija, Pakistana, Bangladeša i Kube. Ruta preko Srbije i Albanije ostala je glavni put za ilegalne ulaske na teritoriju BiH. Iako krijumčarenje ljudi ne izaziva nasilje između organizovanih kriminalnih grupa, zabilježeni su slučajevi nasilja i zastrašivanja krijumčarenih osoba na granici sa Hrvatskom”, navodi se u ovom istraživanju.
Poznato je da organizovani kriminalni akteri povezani sa korumpiranim službenicima za sprovođenje zakona, navode oni, posebno graničnim policajcima, pomažu krijumčarenim osobama pri ulasku i izlasku iz zemlje, ali i lokalno stanovništvo koje djeluje oportunistički igra važnu ulogu na kriminalnom tržištu.
Prema upravo objavljenom izvještaju UNODC, odnosno Kancelarije Ujedinjenih nacija za drogu i kriminal, broj osoba koje su uhapšene zbog trgovine ljudima, drastično je smanjen prošle godine. Tako je tokom 23 godine uhapšeno samo osam osoba zbog ovih djela, a identifikovano je 37 žrtava. Godinu ranije, uhapšeno je 52, a identifikovano 38 žrtava.
I dok se međunarodne organizacije bave prikupljanjem podataka o stanju organizovanog kriminala u BiH, kao i o kršenjima ljudskih prava, za to vrijeme državno Ministarstvo bezbjednosti tri godine je “vrtilo palčeve”. Naime, ovo ministarstvo pune tri godine nije objavilo izvještaj o stanju ljudskih prava, pa tako ni ne znamo šta se desilo sa najavljenim mjerama akcionog plana od 2021-2024. godine, najavljene u izvještaju za 2020. godinu.
Tada su najavili da će biti osnovana radna grupa za izradu akcionog plana za institucije za implementaciju strategije suprtostavljanja trgovini ljudima, ali to se dogodilo tek 23. oktobra 2024. godine, kada je usvojena strategija od 2024-2027. godine.
“Savjet ministara BiH, na prijedlog Ministarstva bezbjednosti, jednoglasno je usvojilo Strategiju suprotstavljanja trgovini ljudima u BiH za razdoblje 2024. – 2027. godine, čime se osigurava sveobuhvatan i održiv odgovor društva u borbi protiv trgovine ljudima, što je jedna od obaveza u daljnjem procesu evropskih integracija”, saopšteno je tada.
Pri izradi ove strategije u obzir su uzete odgovarajuće preporuke iz različitih izvještaja u području borbe protiv trgovine ljudima, i to: Stručne grupe Savjeta Evrope, Evropske komisije, Državnog sekretarijata Sjedinjenih Američkih Država i Međunarodne organizacije za migracije.
