Biće da je tajna dvodecenijske vladavine Milorada Dodika u Republici Srpskoj u tome što upražnjava specifičnu vrstu humora. Ako je već tako, onda je logično i da uzrok opozicionog statusa stranaka van vladajućeg bloka treba tražiti u nedovoljnoj duhovitosti. Nije baš da je „alternativa“ potpuno lišena te vrline, ali, očito, natpolovična većina građana RS već duže vrijeme smatra da je, orijentaciono, riječ o nadmetanju između Čkalje i Ljube Moljca. Pri tome, predstavnik humorističkog „undergrounda“ iz perioda SFRJ svakako nije antipatičan narodnim masama. Međutim, njegova popularnost ne može da se mjeri sa dometima ključnog aktera „mainstreama“ u disciplini viceva i gegova.
Kako ta razlika između aktuelnog predsjednika Srpske i rivala lidera SNSD-a izgleda u realnosti? Dovoljno je pomenuti dva najsvježija primjera. Evo, Milorad Dodik je nedjeljama, pa i mjesecima, ozbiljno tresao zemlju, ali i region, pokrećući inicijativu da RS napusti Ustavni sud BiH, što je kulminiralo usvajanjem zakona u republičkoj Narodnoj skupštini o nevaženju odluka te bh. institucije na prostoru između Novog Grada i Trebinja. Ali, ne lezi, vraže, najuticajniji srpski političar zapadno od Drine u jednom momentu se prestrojio u hodu.
Nakon sastanka sa koalicionim partnerima u Sarajevu, „Trojkom“ i HDZ-om, naprasno je prestao da pominje čitavu tu vlastitu zamisao, prezrivo je nazivajući „galamom“. Mada nezgrapnim i zakukuljenim formulacijama, ipak je dao do znanja da je to samo još jedna egzibicija, poput one kada je referendum o 9. januaru u RS nazvao „anketom“. Ispostavilo se da je poenta kompletne „drame“ bila u tome da izdejstvuje odluku Savjeta ministara BiH kojom se odobrava blizu 70 miliona KM za kupovinu zgrade za UIO u Banjaluci.
Efekat ove sage mogao bi da se svede na povod za urnebesni smijeh u RS. Jeste, riječ je o vrsti cerekanja u kojoj dominira gorčina. Ali, poklonu se u zube ne gleda, pa još jedna obmana, kao lajtmotiv ove i sličnih prethodnih situacija, ne smije da bude prepreka publici da iduće godine ili kroz tri sezone opet na biračkim mjestima demonstrira većinsko povjerenje prema ključnom akteru trampe „Ustavni sud BiH za zgradu UIO“. U psihologiji se neobična, ali u stvarnosti povremeno moguća sklonost talaca da pomažu sopstvenim otmičarima naziva „stokholmski sindrom“. Na političkoj sceni RS još nije formulisano odgovarajuće ime za takvu pojavu. Dok se eksperti ne usaglase povodom fascinantne navike, nije na odmet koristiti privremenu odrednicu MD, kao skraćenicu za „mazohističke decenije“, koja istovremeno sadrži i inicijale „šaljivdžije“ sklonog sadizmu, jer bez tog ugla ukupni fenomen nije ni moguć.
Suviše komotno
U svakom slučaju, opozicionari u RS teško mogu da pariraju ovakvim humorističkim vještinama. A nije da ne pokušavaju. I te kako se trude, ali, ipak, dometi su skromni. O ovakvom neskladu između uloženih značajnih napora i simboličnih rezultata svjedoči nedavni sastanak predsjednika tri opozicione stranke u Istočnoj Ilidži. Naime, Milan Miličević, Branislav Borenović i Nebojša Vukanović, sa najbližim saradnicima, sreli su se 23. jula u prostorijama tamošnje Skupštine opštine, jedne od rijetkih u Srpskoj sa načelnikom iz SDS-a, Marinkom Božovićem.
Prosječnom simpatizeru opozicije, a pogotovo dušmanima tog dijela političke scene, prvo upada uoči činjenica da je skup održan bez vodeće osobe Narodnog fronta, Jelene Trivić. Ipak, pronađeno je volšebno tumačenje za taj izostanak, jer je naknadno saopšteno da je bila riječ o okupljanju stranaka koje imaju poslanike i delegate na nivou BiH. Gle čuda, od četiri opozicione partije u RS, samo NF, ne tako davno osnovan, nije zastupljen u dva doma Parlamentarne skupštine. Što ne znači da neće biti, primijetiće cinici, imajući u vidu način na koji je Front došao do prvobitna tri, a sadašnja dva poslanika u NSRS, bez prethodnog učešća na izborima.
Nije sporno da je u aktuelnom periodu glavni izvor tenzija upravo nivo BiH. Međutim, da je postojala dobra volja da se na sastanak pozove i Trivićeva, sigurno bi bio pronađen modalitet za njeno prisustvo. Ovako, nema dileme da je prvo zvanično okupljanje opozicionih lidera u RS nakon posljednjih opštih izbora, ukoliko se ne računa par svečanosti u međuvremenu, koncipirano na taj način upravo sa ciljem da se šefici Narodnog fronta pošalje poruka.
Između redova, njoj je saopšteno da se od osnivanja NF-a ponašala suviše komotno u unutaropozicionim relacijama, kao i da je prekršila sve norme fer pleja, onako kako ih shvataju u preostale tri stranke. Za sve učesnike sastanka u Istočnoj Ilidži, naravno, prije svega je sporno preuzimanje poslanika i odbornika u inicijalnoj fazi Narodnog fronta. U PDP-u bi tome mogli da dodaju samu činjenicu istupanja iz njihove partije, uz seriju oštrih verbalnih duela sa gradonačelnikom Banjaluke Draškom Stanivukovićem, a u par navrata i sa Borenovićem. Najveći stepen javne ljutnje pokazao je ipak Nebojša Vukanović, čiji su nesporazumi sa Trivićevom započeli u Zvorniku, gdje je predsjednica NF-a formirala odbor od ekipe sa kojom se predvodnik Liste za pravdu i red burno razišao. Pucanje nekada kompatibilne relacije Vukanović – Trivić nastavljeno je sa dijametralno različitim stavovima prema Aleksandru Vučiću. Odnos je dobio potpuno toksična obilježja kada je Vukanović počeo da žučno reaguje na plasman raznih internih momenata u osvrtima osoba koje je označio kao „portparole“ dojučerašnje saveznice.
Poslije okupljanja u Istočnoj Ilidži ima smisla zapitati se – da li će formula 3:1 imati duži rok trajanja, odnosno hoće li biti u opticaju i krajem iduće godine, u periodu lokalnih izbora? Dakle, dilema je – je li muški trio na čelu opozicionih stranaka spreman da istraje u nastojanju da izoluje jedinu ženu u prvom planu strukture koja bi, zajedno sa njom, činila kvartet?
Sanitarni kordon
Ako bi se pitalo isključivo Nebojše Vukanovića, svaka politička komunikacija sa Jelenom Trivić bila bi dugoročno prekinuta. Jer, osnivač Liste za pravdu i red već je pokazao da u politici lako prelazi put od srdačnosti do afekata sa obrnutim predznakom. Odijum prema šefici NF-a tek je za nijansu manje vidljiv u vrhu ranije partije Jelene Trivić. To ne znači da nema sličan intenzitet, već samo da su Borenović, Stanivuković i njihovi lojalisti „zakopčaniji“ u izražavanju stvarnog raspoloženja od hercegovačkog kolege, ne baš sklonog zakulisnim igrama.
Iako nije krio da je lično iritiran preuzimanjem poslaničkog mandata Aleksandra Trninića – kasnije se pokazalo jednokratnim – neposredno uoči već potvrđenog dolaska na osnivačku skupštinu NF-a, čini se da predsjednik SDS-a Milan Miličević jedini posmatra relaciju sa Trivićevom hladne glave. Naravno, to ga nije spriječilo da zajedno sa Borenovićem i Vukanovićem učestvuje u grupnoj „žaoci“, usmjerenoj ka predsjednici Fronta. Ipak, za razliku od čelnih ljudi PDP-a i LPR-a, koji bi rado uspostavili trajni „sanitarni kordon“ oko Trivićeve, Miličević je, očito, skloniji da okupljanje u Istočnoj Ilidži tretira kao hitac upozorenja, ispaljen u vazduh. Što se njega tiče to će, za sada, biti sasvim dovoljno.
To potvrđuje i reakcija predsjednika SDS-a na medijsku zainteresovanost za relacije u opoziciji poslije sastanka bez Trivićeve.
“U narednom, vrlo bliskom periodu, biće održani i sastanci u Banjaluci sa Narodnim frontom i svim drugim političkim partijama koji čine opoziciju. Odnosi u opoziciji imaju povremene turbulencije, ali ja, kao predsjednik SDS-a, nastojaću da to prevaziđemo i budemo dio zajedničkog fronta protiv postojeće vlasti u Republici Srpskoj”, rekao je Miličević.
Ma koliko politika, posebno u RS, predstavljala „vještinu“ da se jedno misli, drugo govori, a treće radi, nema razloga da se, u konkretnoj situaciji, ne vjeruje u Miličevićevu spremnost da se angažuje na „pacifikaciji“ unutaropozicionih svađa.
Da stvari još nisu otišle predaleko, pokazuje i prvi istup Jelene Trivić nakon sastanka u Istočnoj Ilidži. Iako je niz puta pokazala da ima problem sa kontrolom vlastite sujete, ovog puta je uslijedila reakcija koja pokazuje da joj nije baš svejedno zbog opozicionog susreta mimo nje, ali da to ipak ne tretira kao povod za „tešku artiljeriju“.
“Ne bih da tumačim razloge, već bi to trebalo da uradi organizator sastanka. Javnost može da nagađa zašto nas nema tu, ali u svakom slučaju svi znaju da je Narodni front beskompromisna opoziciona stranka. To što nas nije bilo na nekom sastanku ne umanjuje činjenicu da smo mi borci protiv režima”, poručila je Trivićeva.
Minimalna sabornost
Na kraju, najoštrije riječi su razmijenjene između Dijane Ješić i Smiljane Babić Moravac, dvije donedavne koleginice u zajedničkom klubu odbornika u Skupštini grada Banjaluka, pri čemu je prva prešla u NF, dok je druga ostala u PDP-u. Ješićeva se nervozno osvrnula na sporadičnu medijsku zapitanost o tome „da li je opozicija oprostila Jeleni Trivić“, uz konstataciju da ima više povoda za takve gestove u obrnutom smjeru, budući da je, kako ona smatra, upravo predsjednica NF-a bila izložena „omalovažavanju, poniženjima i uvredama od pojedinaca“ iz istog bloka. Babić Moravac je uzvratila da ništa od pomenutog ne dolazi iz preostale tri stranke, već da je riječ tek o „ignorisanju“.
Sve se završilo na tome da je „mladost“ u ovoj polemici pomalo prezrivo pecnula kolege zbog „pogrešnih“ prioriteta, riječima: „Tu smo da se borimo i radimo, a ne da kukamo“. Od „iskustva“ je stigao sličan „didaktički“ gard, uz pokroviteljsku formulaciju: „Ne radi se to tako, Dijana“. Kako se „to radi“ unutar opozicionog kvarteta, tek će se vidjeti, ali, bez potcjenjivanja pozicija učesnica ovog duela u opozicionim strukturama, prevagnuo je utisak da iskopani jaz i dalje nije toliko dubok da bi bio nepremostiv.
Preciznije, bio bi takav da se krajem 2024. održavaju opšti, odnosno parlamentarni i predsjednički izbori u Srpskoj. Međutim, u pitanju su lokalni izbori sa svim pratećim specifičnostima. Prethodna iskustva su takva da su, u principu, opozicione stranke na njih uglavnom izlazile sa samostalnim odborničkim listama, a da se „jedinstvo“ ogledalo tek u podjeli interesnih sfera kada je riječ o kandidaturama za (grado)načelnike. I dalje više argumenata ide u prilog scenariju u kojem će, što se tiče relacija sa Trivićevom, prevagnuti Miličevićev koncept „minimalne sabornosti“ naspram Vukanovićeve i Borenovićeve varijante „maksimalnog zaoštravanja“. To je izglednija opcija u većini lokalnih zajednica u RS.
Postoje mehanizmi da ovakav model zaživi, jer se direktni aranžmani PDP-a i LPR-a sa NF-om mogu zaobići „kvotom“ načelničkih kandidatura SDS-a koja sadrži i određeni kvantitet rezervisan za stranku Jelene Trivić. Što se tiče učešća lidera u kampanji, a to podrazumijeva svojevrsni „konvoj“ predsjednika četiri stranke koji će brzopotezno prokrstariti Srpskom, nedavna krsna slava SDS-a u Tesliću je ipak pokazala da postoji „donji prag“ snošljivosti, neophodan da se izbjegnu skandali i verbalni obračuni prilikom zajedničkih pojavljivanja pod istim krovovima.
Izuzeci od ovakvog kompromisa, ma koliko za dio militantnijih opozicionara bio „truo“, neće baš biti za potcjenjivanje, pošto je riječ u najvećim sredinama, Banjaluci i Bijeljini. Ali, uzrok predstojećih komplikacija u tim centrima ne treba tražiti u odnosima sa Trivićevom, već u originalnim stilovima funkcionisanja dvojice gradonačelnika, Draška Stanivukovića i Ljubiše Petrovića. A oni su takvi da bi njihove odluke o novim kandidaturama bile praćene potresima čak i u uslovima idealnih relacija između četiri opozicione stranke.
Mada postoje aspekti ove problematike koji će ostati nepoznanica do posljednjeg trenutka, jasno je šta se u opozicionim krugovima sigurno neće desiti. Osim što nema šanse da SDS, PDP, LPR i NF nadmaše lidera SNSD-a u bizarnom i naopakom „humoru“, poput posljednjeg primjera sa Ustavnim sudom i zgradom UIO, nije moguće da preteknu glavnog rivala i u još dva slučaja. Recimo, ne postoje okolnosti u kojima će opozicioni kvartet stvoriti sopstvene verzije DNS-a i SPS-a, pa ih poslati na „privremeni rad u inostranstvo“, odnosno na jednokratni odlazak u vladajuću koaliciju, uz povratak u staro jato nakon „obavljenog zadatka“. Isto tako, kod opozicionara se ne nazire ona vrsta kapaciteta koju godinama unatrag pokazuje predsjednik Srpske, aktivirajući daljinskim upravljačem u više navrata raskole u formalno partnerskim strankama iz vlasti. Sasvim dovoljni razlozi da „cinici“ sa početka ovog osvrta, isti oni koji slute da će se NF, nakon NSRS, ušunjati i u Parlament BiH, ovog puta pomirljivo kažu – ko zna zašto je to dobro.
